Nestkasten in de strijd tegen eikenprocessierups

Door Bas Poell

Boeren en burgers bundelen krachten tegen terugkerende plaag

Inwoners en agrariërs in de gemeente Nederweert binden samen de strijd aan tegen de eikenprocessierups. Met honderden nestkasten voor mezen en mussen, en kasten voor vleermuizen wordt de natuurlijke vijand van de jeukrups ingezet om de overlast in te dammen.

“Veel vriendelijker voor het milieu omdat hierdoor minder bestrijdingsmiddelen nodig zijn die het ecosysteem verstoren”, zegt landschapsingenieur Ron Janssen van IKL Limburg, samen met de gemeente Nederweert de initiatiefnemer van het nestkastenproject.

100 nestkasten werden vorig jaar al overhandigd aan de deelnemende agrariërs: 80 kastjes voor vogels en 20 voor vleermuizen. Daarnaast werden nog eens 220 vogelhuisjes en 30 vleermuizenkastjes uitgereikt aan deelnemende burgers. 

Dertig nestkasten hangen er nu aan de Baggertweg, een straat waar de eikenprocessierups jaarlijks voor veel overlast zorgt. “Door de kastjes op één plek te concentreren, kunnen we goed beoordelen wat het effect is”, vertelt Ron Janssen van IKL Limburg.

Natuurlijk wapen

Koolmezen, pimpelmezen, huismussen en ringmussen zijn verzot op de eikenprocessenrups en daardoor een effectief wapen in de bestrijding van deze terugkerende plaag. Ter illustratie: een koolmezenjong eet gemiddeld zo’n 400 rupsen per week. Onderzoek in een proefgebied in het Drentse Wapserveen toonde vorig aan er veel minder rupsennesten voorkomen in een gebied waar veel vogels rondvliegen. De koolmees heeft zelfs een speciale techniek ontwikkeld waarmee hij de eikenprocessierups vóór consumptie van zijn brandharen ontdoet. “Ook vleermuizen zoals de gewone grootoorvleermuis zijn een natuurlijke vijand. Zij eten namelijk de eikenprocessievlinders en voorkómen daarmee dat die eitjes kunnen leggen”, aldus de landschapsontwikkelaar van IKL.

Biodiversiteit bevorderen

Ook in de gemeente Nederweert zorgt de eikenprocessierups jaarlijks voor steeds meer overlast. Dit komt omdat de leefomstandigheden voor het beestje ideaal zijn. De winters zijn minder streng waardoor meer eitjes overleven en rupsen ook eerder actief zijn. Omdat er naar verhouding veel eiken zijn is er voor de rups bovendien voedsel in overvloed. Daarbij worden de bermen rondom eiken vaak gemaaid zodat alles er strak en verzorgd uitziet. Het nadeel hiervan is dat natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups hier niet willen leven. “Zonde eigenlijk”, zegt Ron Janssen, “want variatie in bloemen, bomen en planten is juist erg belangrijk voor een effectieve bestrijding. Met alleen nestkastjes lok je nog geen koolmezen. Daarom is het advies: ga niet steeds maaien, maar stimuleer de biodiversiteit en vang regenwater op zodat er rond eikenbomen een ecosysteempje kan ontstaan. Hoe gevarieerder de tuin, het erf en het landschap, hoe beter de natuurlijke bestrijders van de eikenprocessierups zich er thuis voelen.”

“Toen dit verzoek kwam, waren onze leden direct enthousiast!"

Sympathiek initiatief

Om de biodiversiteit te bevorderen, ontvingen de deelnemers aan dit project naast een nestkast ook een bloemenmengsel, waar gaasvliegen en sluipwespen op afkomen. Deze insecten voeden zich maar al te graag met de eitjes en rupsen van de eikenprocessievlinder. Ook trekken bloemen weer andere insecten aan die vogels graag eten. Het bloemenmengsel kan ingezaaid worden in een stukje tuin of erf, waar het tot bloei kan komen.

De vereniging Boeren van Nederweert omarmt sympathieke initiatieven als deze van harte. “Toen dit verzoek kwam, waren onze leden direct enthousiast. Het ophangen van nestkastjes is voor ons een kleine moeite. De biologische middelen die nu gebruikt worden, maken niet alleen de eikenprocessierups maar ook andere insecten onschadelijk. De inzet van koolmezen en vleermuizen is een mooi, milieuvriendelijk alternatief. Daar zeggen we graag ‘ja’ tegen”, zegt Eric van der Putten namens de verenigde boeren.

Ter bevordering van de biodiversiteit werkt de vereniging van lokale agrariërs ook samen met de Stichting Bij-ZZZaak. Twintig boeren zaaiden in 2019 maar liefst 15.000 vierkante meter grond in met bloemenzaad. Zo krijgen bijen weer de kans om hun onmisbare werk voor de natuur te doen. Het groene initiatief leidde tot een kettingreactie bij burgers en buitenlui.